1. Tehnologija – definicija
Tehnologija je reč grčkog porekla i znači - učenje o postupcima pomoću kojih se
preranuju sirovine. Ili, tehnologija je nauka o veštinama i zanatima, kao i naučno prikazivanje ljudske delatnosti sa svrhom prerade prirodnih proizvoda (sirovina) za ljudsku upotrebu. Tehnologija je primenjena naucna i tehnicka disciplina koja proucava medjusobne odnose sredstava i metoda proizvodnje u svim sferama ljudske delatnosti saglasno zakonima prirodnih nauga i ekonomske celishodnosti.To znaci da mora biti usko povezana sa organizacijom rada i proizvodnje i ekonomijom. Takodje tehnologija je aktivna interakcija izmedju havdera, ovgera i softera.
2. Opšta podela tehnologije
3. Međusobni odnosi sistema
Poslovni sistem obuhvata ili sadrzi jedan ili vise proizvodnih sistema. Proizvodni sistem obuhvata jedan ili vise tehnoloskih sistema.U okviru tehnoloskog sistema pojavljuje se najmanje jedan obradni sistem sa ili bez sistema za oblikovanje .
Proizvodni sistem obuhvata vise tehnicko tehnoloskih cinilaca, uz neophodnu podrsku i drustvenoekonomskih cinilaca , a sa ciljem podizanja vrednost polaznog materijala u smislu dobijanja gotovog proizvoda.
Tehnoloski sistem je obuhvacen proizvodnim sistemom.Sadrzi skup cinilaca u kojima se od polufabrikata ili sirovine dobija gotovi delovi ili sklopovi. To je linija ili grupa masina gde se izvodi odredjena aktivnost i operacija, tako da se od polufabrikata dobija gotov deo.
Obradni sistem u okviru tehnoloskog sistema predstavlja jednu ili vise masina alatki koje izvode odredjenih ili drugim recima masina alatka ili grupa masina sa radnikom koji vrsi upravljanje .
Sistem za oblikovanje predstavlja masina alatka gde se vrsi oblikovanje dela ili montazni sto sa radnikom gde se vrsi oblikovanje sklopa .
4. Međusobni odnosi procesa
Osnovna funkcija svakog sistema je odgovarajuci proces. Procesi u sistemu proizvoljnog masinstva predstavljaju skup ili kompleks medjusobno povezanih aktivnosti, pomocu kojih se izvrsava transformacija informacije, energije i materijala pri dobijanju gotovog dela ili proizvoda od polufabrikat ili sirovine. Procesi se dele na : proizvodni, tehnoloski, proces oblikovanja i obradni proces.
Proizvodni proces:
Proizvodni proces predstavlja skup medjusobno povezanih aktivnosti kojima se vrsi transformacija ulaza ( polufabrikata, sirovine) u izlaz (gotov proizvod).
Tehnoloski proces:
Tehnoloski proces predstavlja skup medjusobno povezanih aktivnosti kojima se vrsi transformacija ulaza (polufabrikata) u izlaz ( gotov deo).
Obradni proces:
Obradni proce je deo tehnoloskog procesa kojim se sastoji od skupa aktivnosti koje transformisu polazni materijala u smislu promene : fizicko mehanickih osobina, oblika, mera prema tehnicko tehnoloskoj dokumentaciji.
Proces oblikovanja:
Proces oblikovanja sadrzi aktivnost koje se odnose na oblikovanje sklopa ili celog proizvoda uglavnom pri spajanju i montazi.
5. Osnovni model obradnog sistema
6. Kvalitet obrade - Tačnost obrade
Tacnost obrade obuhvata : tacnost mera, tacnost oblika i tacnost medjusobnog odnosa povrsina. Tacnost obrade je steepen poklapanja izradjenog dela sa idealnim prototipom. Kazemo da je poklapanje izvrseno ako su mere ,oblik i medjusobni odnosa povrsina u granicama koje su naznacene na radionickoj dokumentaciji.
7. Kvalitet obrade - Kvalitet obrađene površine
Kvalitet obradjene povrsine odredjuje se preko : hrapavosti, valovitosti i defekta povrsinskog sloja.
Tri osnovna parametra hrapavosti su:
�� Ra - srednje aritmetičko odstupanje profila od srednje linije profila,
�� Rz - srednja visina neravnina i
�� Rmax - maksimalna visina neravnina.
Srednje aritmetičko odstupanje profila od srednje linije profila - Ra je srednja aritmetička vrednost odstupanja svih tačaka efektivnog profila (y1, y2, ...., yn) od srednje linije profila u granicama referentne dužine:
Maksimalna visina neravnina - Rmax je rastojanje dve paralelne prave sa srednjom linijom profila, povučene tako da, u granicama referentne dužine profila, dodiruju najvišu i najnižu tačku profila.
Srednja visina neravnina - Rz (slika 3.46) je razlika srednjih aritimetičkih vrednosti pet najviših i pet najnižih tačaka profila u granicama referentne dužine:
8. Metode obrade rezanjem – podela
9. Metode obrade plastičnim deformisanjem – podela
10. Posebne metode obrade – podela
11. Obrada brušenjem
12. Obrada honovanjem
Honovanje se koristi za najfiniju obradu rupa ili otvora primenom specijalnog alata za glačanje sa elastično postavljenim segmentima od najfinijeg brusnog materijala.
13. Obrada lepovanjem
Lepovanje se koristi za obradu spoljašnjih površina delova manjih dimenzija, kao što su osovinice ili ravne pločica različitog oblika. Dodatkom paste za glačanje, uz ostvarena kretanja, obezbeđuje se uklanjanje viška materijala i visok kvalitet površina.
14. Obrade odsecanjem
Obrada odsecanja se koristi prvenstveno za realizaciju proizvodnih operacija odsecanja (sečenja) materijala, mada se može koristiti i za izvođenje operacija isecanja i usecanja. Prema osnovnim kretanjima alata i predmeta obrade, kao i tipu mašine za obradu testerisanjem, razlikuju se postupci obrade na: kružnim, trakastim i okvirnim testerama.
15. Obrade ojačanja površina plastičnim deformisanjem
16. Obrade visokog sjaja obrađene površine
17. Obrade visokim vazdušnim pritiscima
18. Obrada eksplozijom
19. Struktura obradnog procesa
Procesi obrade predstavljaju direktnu transformaciju pripremka u izradak (promena fizičko hemijskih osobina, promena oblika, mera, kvaliteta površina).
Operacija – sve što se radi na 1 mašini pri 1 stezanju dela. Zahvat – sve što radimo 1 alatom na 1 elementarnoj površini.Prolaz – ako zahvat ponavljamo više puta radi većeg skidanja materijala.
20. Struktura pomoćnih procesa
Pomocni procesi su elementarne operacije koje omogucuju izvodjenje zahvata i to su : postavljanje pripremka, postavljanje obradka i postavljanje alata.Pomoćni procesi direktno ne utiču na stanje obratka (pozicioniranje i stezanje obratka i alata, odlaganje obratka, puštanje u rad i zaustavljanje mašine). Postavljanje to je baziranje i stezanje.
Baze : konstrukcione, tehnoloшke, merne i montažne.
Baze su nematerizovane ili materizovane povrsine , linije ili tacke koje definisu deo ili njihov polozaj u toku obrade ili montaze. Baze mogu biti konstrukcione ( nematerizovane) , ekoloske, merne i montazne (materizovane).
Nematerizovane znaci da definise povrsine, linije ili tacke na crtezu. Tehnoloske baze mogu biti : neobradjene, obradjene, pomocne, dopunske.
21. Osnovi teorije obrade rezanjem
Rezanje se sastoji u prodiranju reznog alata u materijal.U oštem slučaju razlikuju se koso i ortogonalno rezanje .Ako je pravac relativnog kretanja između materijala i obratka pod nekim uglom u odnosu na sečivo reznog alata to je koso rezanje(sl.1.1a) dok je ortogonalno rezanje specijalan slučaj kosog rezanja kada je pravac relativnog kretanja između alata i obratka normalan na sečivo reznog alata (sl.1.1b).
22. Bazni elementi procesa struganja
23. Bazni elementi procesa bušenja
24. Bazni elementi procesa glodanja
25. Bazni elementi procesa rendisanja
26. Mehanizam stvaranja strugotine i uticajni faktori
Formiranje strugotine se odvija kroz tri sukcesivne faze:
plastično deformisanje materijala predmeta obrade (stvaranja strugotine),
odvođenje strugotine iz zone rezanja i
savijanje i lomljenje strugotine. Ova faza se ne pojavljuje uvek.
Proces formiranja strugotine ostvaruje se, u osnovi, lokalnim plastičnim deformisanjem
materijala predmeta obrade. Pri prodiranju reznog klina alata u materijal predmetam obrade javljaju se, u materijalu ispred reznog klina, složena naprezanja. Ravan u kojoj su naprezanja na smicanje maksimalna (slika 3.3) se naziva ravan smicanja, a njen položaj je određen uglom smicanja φ. Većem uglu smicanja odgovara manja debljina strugotine.
stvarnosti proces deformisanja se ne odvija u jednoj ravni (ravni smicanja), već u jednom sloju materijala oko te ravni, koji se naziva zona smicanja ili zona deformisanja (zona rezanja). Deformacija zrna materijala predmeta obrade započinje u ravni AO, a završava u ravni OCB, u kojoj je struktura materijala potpuno deformisana (slika 3.3). Izgled zone deformisanja prikazan je na slici 3.4. Pored primarne zone deformisanja (I) - zona ADOHB, javlja se i sekundarna zona deformacija (II) - zona OHC sa kočionim slojem debljine a1 ≈ 0,1 as. Relativna deformacija u sekundarnoj zoni značajno (do 20 puta) prevazilazi srednju deformaciju slojeva strugotine. Ispred zone ODA metal je elastično deformisan. Debljina deformisanog sloja a2 (tercijalne zone deformisanja) zavisi od osobina materijala predmeta obrade i opterećenja. Pravac u kome se vrši deformisanje zrna materijala izduženjem ne poklapa se nikada sa pravcem ravni smicanja, već zaklapa neki ugao ψ (ugao teksture) u odnosu na ravan smicanja. Usled dejstva sile trenja ( FT ) i normalne sile ( FN ) dolazi do naknadnog deformisanja sabijanjem i povijanja linija tekstura u oblasti kočionog sloja.
Na debljinu zone smicanja (zone plastičnog deformisanja) utiče vrsta materijala predmeta obrade i uslovi pod kojima se proces rezanja ostvaruje. Pri visokim brzinama rezanja i korišćenju alata sa malim ili negativnim vrednostima grudnog ugla, debljina zone smicanja je relativno mala, tako da se može aproksimirati sa ravni smicanja. Međutim, pri rezanju malim brzinama rezanja i korišćenju alata sa velikim vrednostima grudnog ugla debljina zone smicanja je znatna.
27. Faktor sabijanja strugotine
Kao parametri procesa deformisanja materijala strugotine koriste se faktori deformisanja strugotine, faktor sabijanja strugotine, relativno klizanje, brzina relativnog klizanja, kvadratno izduženje, relativna dilatacija i stvarni ili logaritamski steepen deformacije.
Stepen deformacije materijala koji se pretvara u strugotinu se izražava koeficijentima
deformacije (faktorima deformisanja strugotine, slika 3.8): faktorima debljine, širine i
dužine strugotine i faktorom površine preseka strugotine.
Za identifikovanje stepena deformisanja strugotine najčešće se koristi faktor sabijanja
strugotine koji predstavlja odnos debljine strugotine (as) i dubine rezanja (a):
Vrednost faktora sabijanja strugotine se može definisati na bazi vrednosti grudnog ugla
i ugla smicanja, matematičkom interpretacijom šeme prikazane na slici 3.9.a.
Iz trouglova OAC i OAB sledi:
ili 
što znači da je debljina strugotine:
Prema definiciji faktor sabijanja strugotine je:
Iz izraza za faktor sabijanja strugotine
odgovarajućim matematičkim transformacijama 
sledi ugao smicanja
28. Glavni faktori obrade, brzine u zoni rezanja
Faktor sabijanja strugotine se može definisati i preko brzine rezanja V i brzine klizanja
strugotine po grudnoj površini Vst (slika 3.9.b). Naime, na bazi sinusne teoreme
primenjene na trougao OFG:
Vrednost faktora sabijanja strugotine:
zavisi od brzine rezanja i strugotine, dubine rezanja, debljine strugotine, ugla smicanja i
grudnog ugla alata.
Vrednost faktora sabijanja strugotine eksperimentalno se određuje na tri načina:
merenjem brzine rezanja i brzine strugotine,
zapreminskom metodom i
masenom metodom.
Najjednostavniji postupak određivanja faktora sabijanja strugotine se zasniva na
jednakosti zapremina sloja materijala pre rezanja i strugotine (zapreminska metoda):
To znači da se postupak svodi na identifikovanje pređenog puta alata ili dužine materijala
pre rezanja :
i merenje dužine strugotine nakon rezanja ls.
29. Glavni faktori obrade, sile pri ortogonalnom rezanju
Prodiranju reznog klina alata u materijal predmeta obrade (slika 3.11) suprotstavljaju se
otpori rezanja. Njihovo poznavanje ima značajnu ulogu u postupku definisanja obradljivosti materijala, habanja reznih elemenata alata, dimenzionisanja elemenata mašina, pogonske snage mašine i sl.
Kod ortogonalnog rezanja rezultujuća sila rezanja FR se može razlažiti na:
tangencijalnu silu (silu trenja) FT, koja deluje u ravni grudne površine i
normalnu FN, koja deluje u ravni normalnoj na grudnu površinu reznog klina,
silu u ravni smicanja (silu smicanja) FS i normalnu silu FSN, koja deluje u ravni
normalnoj na ravan smicanja i
glavnu silu (glavni otpor rezanja) F1 i silu (otpor) prodiranja F2, koja deluje
normalno na obrađenu površinu predmeta obrade.
U slučaju kosog rezanja javlja se i otpor pomoćnom kretanju F3 (slika 3.12).
Odnos sile smicanja i sile normalne na ravan smicanja
definiše
koeficijent unutrašnjeg trenja μs odnosno ugao unutrašnjeg trenja ρs. Za praksu je značajniji odnos sile trenja i normalne sile
kojim se utvrđuje koeficijent trenja μ odnosno ugao trenja ρ, jer omogućuje izračunavanje pojedinih komponenti rezultujućeg otpora rezanja.
30. GFO i obradljivost
gde su: T-postojanost alata, Ks- specificni otpor rezanja, Kv,KFi-popravni koeficijent, cv-koeficijent brzine , cK-koeficijent sile, a- dubina rezanja, S- korak
31. GFO kod struganja
i
Glavna sila rezanja se najčešće i najlakše meri i eksperimentalno određuje. Na osnovu
rezultujućeg otpora rezanja:
odnosno glavne sile rezanja ostale
komponente rezultujuće sile rezanja mogu se definisati relacijama:
sila trenja ili tangencijalna sila:
normalna sila:
sila smicanja ili sila u ravni smicanja:
sila normalna na ravan smicanja
sila prodiranja:
Jednačinama za proračun najčešće se utvrđuje zavisnost glavne sile rezanja. Na bazi
glavne sile rezanja određuju se i ostale komponente. Najuticajnije veličine na glavnu
silu rezanja su materijal predmeta obrade i parametri režima obrade, pre svih dubina
rezanja (a) i korak (S), tako da je najčešće korišćeni izraz oblika:
u kome su Ck1, x1 i y1 - konstanta i eksponenti uticaja materijala predmeta obrade,
geometrije alata i uslova obrade.
Za proračun glavne sile rezanja koriste se različiti izrazi oblika
zasnovani na specifičnom otporu rezanja Ks.
gde su: KS, MPa/mm2 - specifični otpor rezanja čija vrednost zavisi od geometrije i materijala alata, materijala predmeta obrade, vrste obrade itd. i A = a S, mm2 -površina poprečnog preseka strugotine.
32. GFO kod rendisanja
Kao i u obradi struganjem, rezultujući otpor rezanja u obradi rendisanjem se može
razložiti na tri komponente (slika 8.8):
F1 - glavni otpor rezanja,
F2 - otpor prodiranja i
F3 - otpor pomoćnom kretanju.
u kome su: Ck, x i y - konstanta i eksponenti otpora rezanja, a, mm - dubina rezanja i S, mm/dh - korak.
33. GFO kod bušenja
Rezultujući otpor rezanja u obrdi bušenjem (slika 5.15) se razlaže na tri komponente:
F1 - glavni otpor rezanja,
F2 - otpor prodiranja i
F3 - otpor pomoćnom kretanju
Međutim, analiza uticaja glavnog otpora rezanja i otpora prodiranja je pokazala da su
osnovne komponente rezultujućeg otpora rezanja (slika 5.15):
otpor pomoćnom kretanju:
obrtni moment (moment uvijanja):
gde su:
» Cf, Cm, x1, y1, x i y - konstanta i eksponenti otpora
» D, mm - prečnik burgije i S, mm/o - korak.
34. Režim rezanja
Rezimi obrade obuhvata osnovni ili bazni elementi obrade koji definisu madjusobni odnos izmedju kretanja alata i obradka u toku izvodjenja procesa obrade.
35. Izbor pripremka
Pripremak je polazni materijal, polufabrikat ili sirovina, koji se transformacijom u obradnom procesu pretvara u izradak, odnosno gotov deo.Pripremci mogu biti od valjanih ili vučenih polufabrikata (okruglog, kvadratnog, pravougaonog, šestougaonog, cevastog i drugih poprečnih preseka) , otkivak i odlivak.
Tehnologija je reč grčkog porekla i znači - učenje o postupcima pomoću kojih se
preranuju sirovine. Ili, tehnologija je nauka o veštinama i zanatima, kao i naučno prikazivanje ljudske delatnosti sa svrhom prerade prirodnih proizvoda (sirovina) za ljudsku upotrebu. Tehnologija je primenjena naucna i tehnicka disciplina koja proucava medjusobne odnose sredstava i metoda proizvodnje u svim sferama ljudske delatnosti saglasno zakonima prirodnih nauga i ekonomske celishodnosti.To znaci da mora biti usko povezana sa organizacijom rada i proizvodnje i ekonomijom. Takodje tehnologija je aktivna interakcija izmedju havdera, ovgera i softera.
2. Opšta podela tehnologije
3. Međusobni odnosi sistema
Poslovni sistem obuhvata ili sadrzi jedan ili vise proizvodnih sistema. Proizvodni sistem obuhvata jedan ili vise tehnoloskih sistema.U okviru tehnoloskog sistema pojavljuje se najmanje jedan obradni sistem sa ili bez sistema za oblikovanje .
Proizvodni sistem obuhvata vise tehnicko tehnoloskih cinilaca, uz neophodnu podrsku i drustvenoekonomskih cinilaca , a sa ciljem podizanja vrednost polaznog materijala u smislu dobijanja gotovog proizvoda.
Tehnoloski sistem je obuhvacen proizvodnim sistemom.Sadrzi skup cinilaca u kojima se od polufabrikata ili sirovine dobija gotovi delovi ili sklopovi. To je linija ili grupa masina gde se izvodi odredjena aktivnost i operacija, tako da se od polufabrikata dobija gotov deo.
Obradni sistem u okviru tehnoloskog sistema predstavlja jednu ili vise masina alatki koje izvode odredjenih ili drugim recima masina alatka ili grupa masina sa radnikom koji vrsi upravljanje .
Sistem za oblikovanje predstavlja masina alatka gde se vrsi oblikovanje dela ili montazni sto sa radnikom gde se vrsi oblikovanje sklopa .
4. Međusobni odnosi procesa
Osnovna funkcija svakog sistema je odgovarajuci proces. Procesi u sistemu proizvoljnog masinstva predstavljaju skup ili kompleks medjusobno povezanih aktivnosti, pomocu kojih se izvrsava transformacija informacije, energije i materijala pri dobijanju gotovog dela ili proizvoda od polufabrikat ili sirovine. Procesi se dele na : proizvodni, tehnoloski, proces oblikovanja i obradni proces.
Proizvodni proces:
Proizvodni proces predstavlja skup medjusobno povezanih aktivnosti kojima se vrsi transformacija ulaza ( polufabrikata, sirovine) u izlaz (gotov proizvod).
Tehnoloski proces:
Tehnoloski proces predstavlja skup medjusobno povezanih aktivnosti kojima se vrsi transformacija ulaza (polufabrikata) u izlaz ( gotov deo).
Obradni proces:
Obradni proce je deo tehnoloskog procesa kojim se sastoji od skupa aktivnosti koje transformisu polazni materijala u smislu promene : fizicko mehanickih osobina, oblika, mera prema tehnicko tehnoloskoj dokumentaciji.
Proces oblikovanja:
Proces oblikovanja sadrzi aktivnost koje se odnose na oblikovanje sklopa ili celog proizvoda uglavnom pri spajanju i montazi.
5. Osnovni model obradnog sistema
6. Kvalitet obrade - Tačnost obrade
Tacnost obrade obuhvata : tacnost mera, tacnost oblika i tacnost medjusobnog odnosa povrsina. Tacnost obrade je steepen poklapanja izradjenog dela sa idealnim prototipom. Kazemo da je poklapanje izvrseno ako su mere ,oblik i medjusobni odnosa povrsina u granicama koje su naznacene na radionickoj dokumentaciji.
7. Kvalitet obrade - Kvalitet obrađene površine
Kvalitet obradjene povrsine odredjuje se preko : hrapavosti, valovitosti i defekta povrsinskog sloja.
Tri osnovna parametra hrapavosti su:
�� Ra - srednje aritmetičko odstupanje profila od srednje linije profila,
�� Rz - srednja visina neravnina i
�� Rmax - maksimalna visina neravnina.
Srednje aritmetičko odstupanje profila od srednje linije profila - Ra je srednja aritmetička vrednost odstupanja svih tačaka efektivnog profila (y1, y2, ...., yn) od srednje linije profila u granicama referentne dužine:
Maksimalna visina neravnina - Rmax je rastojanje dve paralelne prave sa srednjom linijom profila, povučene tako da, u granicama referentne dužine profila, dodiruju najvišu i najnižu tačku profila.
Srednja visina neravnina - Rz (slika 3.46) je razlika srednjih aritimetičkih vrednosti pet najviših i pet najnižih tačaka profila u granicama referentne dužine:
8. Metode obrade rezanjem – podela
9. Metode obrade plastičnim deformisanjem – podela
10. Posebne metode obrade – podela
11. Obrada brušenjem
12. Obrada honovanjem
Honovanje se koristi za najfiniju obradu rupa ili otvora primenom specijalnog alata za glačanje sa elastično postavljenim segmentima od najfinijeg brusnog materijala.
13. Obrada lepovanjem
Lepovanje se koristi za obradu spoljašnjih površina delova manjih dimenzija, kao što su osovinice ili ravne pločica različitog oblika. Dodatkom paste za glačanje, uz ostvarena kretanja, obezbeđuje se uklanjanje viška materijala i visok kvalitet površina.
14. Obrade odsecanjem
Obrada odsecanja se koristi prvenstveno za realizaciju proizvodnih operacija odsecanja (sečenja) materijala, mada se može koristiti i za izvođenje operacija isecanja i usecanja. Prema osnovnim kretanjima alata i predmeta obrade, kao i tipu mašine za obradu testerisanjem, razlikuju se postupci obrade na: kružnim, trakastim i okvirnim testerama.
15. Obrade ojačanja površina plastičnim deformisanjem
16. Obrade visokog sjaja obrađene površine
17. Obrade visokim vazdušnim pritiscima
18. Obrada eksplozijom
19. Struktura obradnog procesa
Procesi obrade predstavljaju direktnu transformaciju pripremka u izradak (promena fizičko hemijskih osobina, promena oblika, mera, kvaliteta površina).
Operacija – sve što se radi na 1 mašini pri 1 stezanju dela. Zahvat – sve što radimo 1 alatom na 1 elementarnoj površini.Prolaz – ako zahvat ponavljamo više puta radi većeg skidanja materijala.
20. Struktura pomoćnih procesa
Pomocni procesi su elementarne operacije koje omogucuju izvodjenje zahvata i to su : postavljanje pripremka, postavljanje obradka i postavljanje alata.Pomoćni procesi direktno ne utiču na stanje obratka (pozicioniranje i stezanje obratka i alata, odlaganje obratka, puštanje u rad i zaustavljanje mašine). Postavljanje to je baziranje i stezanje.
Baze : konstrukcione, tehnoloшke, merne i montažne.
Baze su nematerizovane ili materizovane povrsine , linije ili tacke koje definisu deo ili njihov polozaj u toku obrade ili montaze. Baze mogu biti konstrukcione ( nematerizovane) , ekoloske, merne i montazne (materizovane).
Nematerizovane znaci da definise povrsine, linije ili tacke na crtezu. Tehnoloske baze mogu biti : neobradjene, obradjene, pomocne, dopunske.
21. Osnovi teorije obrade rezanjem
Rezanje se sastoji u prodiranju reznog alata u materijal.U oštem slučaju razlikuju se koso i ortogonalno rezanje .Ako je pravac relativnog kretanja između materijala i obratka pod nekim uglom u odnosu na sečivo reznog alata to je koso rezanje(sl.1.1a) dok je ortogonalno rezanje specijalan slučaj kosog rezanja kada je pravac relativnog kretanja između alata i obratka normalan na sečivo reznog alata (sl.1.1b).
22. Bazni elementi procesa struganja
23. Bazni elementi procesa bušenja
24. Bazni elementi procesa glodanja
25. Bazni elementi procesa rendisanja
26. Mehanizam stvaranja strugotine i uticajni faktori
Formiranje strugotine se odvija kroz tri sukcesivne faze:
plastično deformisanje materijala predmeta obrade (stvaranja strugotine),
odvođenje strugotine iz zone rezanja i
savijanje i lomljenje strugotine. Ova faza se ne pojavljuje uvek.
Proces formiranja strugotine ostvaruje se, u osnovi, lokalnim plastičnim deformisanjem
materijala predmeta obrade. Pri prodiranju reznog klina alata u materijal predmetam obrade javljaju se, u materijalu ispred reznog klina, složena naprezanja. Ravan u kojoj su naprezanja na smicanje maksimalna (slika 3.3) se naziva ravan smicanja, a njen položaj je određen uglom smicanja φ. Većem uglu smicanja odgovara manja debljina strugotine.
stvarnosti proces deformisanja se ne odvija u jednoj ravni (ravni smicanja), već u jednom sloju materijala oko te ravni, koji se naziva zona smicanja ili zona deformisanja (zona rezanja). Deformacija zrna materijala predmeta obrade započinje u ravni AO, a završava u ravni OCB, u kojoj je struktura materijala potpuno deformisana (slika 3.3). Izgled zone deformisanja prikazan je na slici 3.4. Pored primarne zone deformisanja (I) - zona ADOHB, javlja se i sekundarna zona deformacija (II) - zona OHC sa kočionim slojem debljine a1 ≈ 0,1 as. Relativna deformacija u sekundarnoj zoni značajno (do 20 puta) prevazilazi srednju deformaciju slojeva strugotine. Ispred zone ODA metal je elastično deformisan. Debljina deformisanog sloja a2 (tercijalne zone deformisanja) zavisi od osobina materijala predmeta obrade i opterećenja. Pravac u kome se vrši deformisanje zrna materijala izduženjem ne poklapa se nikada sa pravcem ravni smicanja, već zaklapa neki ugao ψ (ugao teksture) u odnosu na ravan smicanja. Usled dejstva sile trenja ( FT ) i normalne sile ( FN ) dolazi do naknadnog deformisanja sabijanjem i povijanja linija tekstura u oblasti kočionog sloja.
Na debljinu zone smicanja (zone plastičnog deformisanja) utiče vrsta materijala predmeta obrade i uslovi pod kojima se proces rezanja ostvaruje. Pri visokim brzinama rezanja i korišćenju alata sa malim ili negativnim vrednostima grudnog ugla, debljina zone smicanja je relativno mala, tako da se može aproksimirati sa ravni smicanja. Međutim, pri rezanju malim brzinama rezanja i korišćenju alata sa velikim vrednostima grudnog ugla debljina zone smicanja je znatna.
27. Faktor sabijanja strugotine
Kao parametri procesa deformisanja materijala strugotine koriste se faktori deformisanja strugotine, faktor sabijanja strugotine, relativno klizanje, brzina relativnog klizanja, kvadratno izduženje, relativna dilatacija i stvarni ili logaritamski steepen deformacije.
Stepen deformacije materijala koji se pretvara u strugotinu se izražava koeficijentima
deformacije (faktorima deformisanja strugotine, slika 3.8): faktorima debljine, širine i
dužine strugotine i faktorom površine preseka strugotine.
Za identifikovanje stepena deformisanja strugotine najčešće se koristi faktor sabijanja
strugotine koji predstavlja odnos debljine strugotine (as) i dubine rezanja (a):
Vrednost faktora sabijanja strugotine se može definisati na bazi vrednosti grudnog ugla
i ugla smicanja, matematičkom interpretacijom šeme prikazane na slici 3.9.a.
Iz trouglova OAC i OAB sledi:
ili što znači da je debljina strugotine:
Prema definiciji faktor sabijanja strugotine je:
Iz izraza za faktor sabijanja strugotine
odgovarajućim matematičkim transformacijama sledi ugao smicanja
28. Glavni faktori obrade, brzine u zoni rezanja
Faktor sabijanja strugotine se može definisati i preko brzine rezanja V i brzine klizanja
strugotine po grudnoj površini Vst (slika 3.9.b). Naime, na bazi sinusne teoreme
primenjene na trougao OFG:
Vrednost faktora sabijanja strugotine:
zavisi od brzine rezanja i strugotine, dubine rezanja, debljine strugotine, ugla smicanja i
grudnog ugla alata.
Vrednost faktora sabijanja strugotine eksperimentalno se određuje na tri načina:
merenjem brzine rezanja i brzine strugotine,
zapreminskom metodom i
masenom metodom.
Najjednostavniji postupak određivanja faktora sabijanja strugotine se zasniva na
jednakosti zapremina sloja materijala pre rezanja i strugotine (zapreminska metoda):
To znači da se postupak svodi na identifikovanje pređenog puta alata ili dužine materijala
pre rezanja :
i merenje dužine strugotine nakon rezanja ls.29. Glavni faktori obrade, sile pri ortogonalnom rezanju
Prodiranju reznog klina alata u materijal predmeta obrade (slika 3.11) suprotstavljaju se
otpori rezanja. Njihovo poznavanje ima značajnu ulogu u postupku definisanja obradljivosti materijala, habanja reznih elemenata alata, dimenzionisanja elemenata mašina, pogonske snage mašine i sl.
Kod ortogonalnog rezanja rezultujuća sila rezanja FR se može razlažiti na:
tangencijalnu silu (silu trenja) FT, koja deluje u ravni grudne površine i
normalnu FN, koja deluje u ravni normalnoj na grudnu površinu reznog klina,
silu u ravni smicanja (silu smicanja) FS i normalnu silu FSN, koja deluje u ravni
normalnoj na ravan smicanja i
glavnu silu (glavni otpor rezanja) F1 i silu (otpor) prodiranja F2, koja deluje
normalno na obrađenu površinu predmeta obrade.
U slučaju kosog rezanja javlja se i otpor pomoćnom kretanju F3 (slika 3.12).
Odnos sile smicanja i sile normalne na ravan smicanja
definišekoeficijent unutrašnjeg trenja μs odnosno ugao unutrašnjeg trenja ρs. Za praksu je značajniji odnos sile trenja i normalne sile
kojim se utvrđuje koeficijent trenja μ odnosno ugao trenja ρ, jer omogućuje izračunavanje pojedinih komponenti rezultujućeg otpora rezanja.30. GFO i obradljivost
gde su: T-postojanost alata, Ks- specificni otpor rezanja, Kv,KFi-popravni koeficijent, cv-koeficijent brzine , cK-koeficijent sile, a- dubina rezanja, S- korak
31. GFO kod struganja
i Glavna sila rezanja se najčešće i najlakše meri i eksperimentalno određuje. Na osnovu
rezultujućeg otpora rezanja:
odnosno glavne sile rezanja ostalekomponente rezultujuće sile rezanja mogu se definisati relacijama:
sila trenja ili tangencijalna sila:
normalna sila:
sila smicanja ili sila u ravni smicanja:
sila normalna na ravan smicanja
sila prodiranja:
Jednačinama za proračun najčešće se utvrđuje zavisnost glavne sile rezanja. Na bazi
glavne sile rezanja određuju se i ostale komponente. Najuticajnije veličine na glavnu
silu rezanja su materijal predmeta obrade i parametri režima obrade, pre svih dubina
rezanja (a) i korak (S), tako da je najčešće korišćeni izraz oblika:
u kome su Ck1, x1 i y1 - konstanta i eksponenti uticaja materijala predmeta obrade,
geometrije alata i uslova obrade.
Za proračun glavne sile rezanja koriste se različiti izrazi oblika
zasnovani na specifičnom otporu rezanja Ks.gde su: KS, MPa/mm2 - specifični otpor rezanja čija vrednost zavisi od geometrije i materijala alata, materijala predmeta obrade, vrste obrade itd. i A = a S, mm2 -površina poprečnog preseka strugotine.
32. GFO kod rendisanja
Kao i u obradi struganjem, rezultujući otpor rezanja u obradi rendisanjem se može
razložiti na tri komponente (slika 8.8):
F1 - glavni otpor rezanja,
F2 - otpor prodiranja i
F3 - otpor pomoćnom kretanju.
u kome su: Ck, x i y - konstanta i eksponenti otpora rezanja, a, mm - dubina rezanja i S, mm/dh - korak.
33. GFO kod bušenja
Rezultujući otpor rezanja u obrdi bušenjem (slika 5.15) se razlaže na tri komponente:
F1 - glavni otpor rezanja,
F2 - otpor prodiranja i
F3 - otpor pomoćnom kretanju
Međutim, analiza uticaja glavnog otpora rezanja i otpora prodiranja je pokazala da su
osnovne komponente rezultujućeg otpora rezanja (slika 5.15):
otpor pomoćnom kretanju:
obrtni moment (moment uvijanja):
gde su:
» Cf, Cm, x1, y1, x i y - konstanta i eksponenti otpora
» D, mm - prečnik burgije i S, mm/o - korak.
34. Režim rezanja
Rezimi obrade obuhvata osnovni ili bazni elementi obrade koji definisu madjusobni odnos izmedju kretanja alata i obradka u toku izvodjenja procesa obrade.
35. Izbor pripremka
Pripremak je polazni materijal, polufabrikat ili sirovina, koji se transformacijom u obradnom procesu pretvara u izradak, odnosno gotov deo.Pripremci mogu biti od valjanih ili vučenih polufabrikata (okruglog, kvadratnog, pravougaonog, šestougaonog, cevastog i drugih poprečnih preseka) , otkivak i odlivak.
